Straż Pożarna

Słownik ogólny

ABSORPCJA - pochłanianie substancji całą objętością innej substancji, najczęściej gazu przez ciecz lub ciało stałe.

ADHEZJA - przyleganie cieczy do powierzchni ciała stałego. Jest ono wynikiem sił przyciągania działających pomiędzy cząsteczkami ciała stałego i cieczy.

ADSORBENT - substancja stała o właściwościach chłonnych, na której powierzchni zachodzi proces absorpcji. Właściwości chłonne mają np. węgiel aktywny, żel krzemionkowy.
ADSORPCJA - gromadzenie się substancji rozpuszczonych w cieczy lub obecnych w fazie gazowej na powierzchni ciała stałego albo cieczy.

AEROZOL - zawiesina w gazie bardzo drobnych cząstek, praktycznie nie opadających pod wpływem ciążenia. Zależnie od stanu skupienia aerozole dzieli się na mgły (cząstki ciekłe) i dymy (cząstki stałe).

ALARM BOJOWY - rozkaz lub umówiony sygnał podany za pomocą radia,syreny lun innych środków, nakazujący pospieszne przejście pododdziału (oddziału) w stan gotowości bojowej.

ALARM FAŁSZYWY - jest to wezwania podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej do zdarzenia, które faktycznie nie miało miejsca lub zaistniało, lecz nie wymagało podjęcia działań ratowniczych.

ALARM FAŁSZYWY W DOBREJ WIERZE - zgłaszający zdarzenie zaobserwował symptomy zagrożenia, np.: dymy, pary, zapachy, lecz po przybyciu na miejsce zagrożenie samoistnie zakończyło się bez możliwości stwierdzenia miejsca lub przyczyny, nie stwarzało zagrożenia, np. para z urządzeń wentylacyjnych lub klimatyzacyjnych, dymy lub ognie technologiczne, wypalanie materiałów pod nadzorem w miejscach do tego celu przeznaczonych, inne zdarzenia, które nie wymagały podjęcia działań ratowniczych.

ALARM FAŁSZYWY Z INSTALACJI WYKRYWANIA - zgłaszane przez instalacje wykrywania pożaru lub innych zagrożeń, spowodowane zadziałaniem czujników z takich przyczyn, jak w szczególności: odbłyski światła, dostanie się chwilowe dymu do czujek, wada techniczna czujki, zbyt niski próg alarmu czujki, prowadzone prace powodujące powstanie dymów lub oparów lub z ręcznych ostrzegaczy pożaru nie wymagające podjęcia działań ratowniczych przez podmioty systemu lub inne jednostki ochrony przeciwpożarowej.

ALARM FAŁSZYWY ZŁOŚLIWY - zgłaszając zdarzenie sprawca miał na celu wprowadzenie podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej w błąd.

ANKIER - zob. kotew .

BATALION - oddział w sile od trzech do pięciu kompanii oraz dowódca.

BEZPIECZEŃSTWO POŻAROWE - stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych środków zabezpieczenia przeciw-pożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych przed pożarem.

BIODEGRADACJA - rozkład substancji przez określone odmiany mikroorganizmów występujących w środowisku wodnym lub gruncie.

BLEVE - w dosłownym tłumaczeniu oznacza wybuch par wrzących cieczy (Boiling Liquids Expanding Vapours Explosions). Skrót stosuje się powszechnie dla określenia wybuchu powstałego w wyniku gwałtownego wycieku łatwo zapalnej cieczy o temperaturze wyższej od jej temperatury wrzenia przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.

BŁĄD PARALAKSY - błąd powstający np. przy odczytywaniu wskazań przyrządu pomiarowego podczas obserwowania wskazówki z kierunku prostopadłego do powierzchni podzielni (skali) tego przyrządu.

BILANS SIŁ I ŚRODKÓW - ilościowe zapotrzebowanie sił i środków do przeprowadzenia skutecznej akcji ratowniczo-gaśniczej.

BILANS WODNY - ilościowe zapotrzebowanie wody do gaszenia pożaru.

BIOAKUMULACJA - zgromadzenie w organiźmie żywym związku chemicznego w stężeniu większym, niż występuje on w otoczeniu.

BODZIEC TERMICZNY - każdy czynnik mający (lub mogący wytworzyć) odpowiednio wysoką temperaturę i pojemność cieplną zdolną do zapalenia materiałów palnych bądź zainicjować wybuch gazów, pyłów lub par cieczy palnych.

BRYGADA - związek pododdziałów i oddziałów realizujący w granicach administracyjnych województwa wielkoobszarowe działanie ratownicze.

CIECZ NIEBEZPIECZNA POŻAROWO - ciecz o temperaturze zapłonu do 55°C.

CIŚNIENIE DYSPOZYCYJNE - ciśnienie przewidziane do pokonania oporów przepływu wody w linii tłocznej między motopompami ustawionymi szeregowo w systemie dostarczania wody na duże odległosci przez przetłaczanie. Ciśnienie to wynosi 65 m słupa wody (0,65 MPa).

CIŚNIENIE PRÓBNE - ciśnienie pod jakim bada się węże pożarnicze, elementy urządzenia lub całą instalację przed oddaniem jej do eksploatacji.

CIŚNIENIE ROBOCZE - najwyższe ciśnienie, które może wystąpić podczas pracy urządzenia.

CZAS GASZENIA POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do momentu przerwania podawania środka gaśniczego.

CZAS LOKALIZACJI POŻARU - czas, który upłynął od wejścia do akcji jednostek straży pożarnej do opanowania pożaru.

CZAS OPERACYJNY - czas przewidziany na wykonanie przez straż pożarną zadania bojowego.

DEFLAGRACJA - spokojne spalanie substancji wybuchowych, spalanie bez wybuchu.

DEKONTAMINACJA - jest to zespół czynności wykonywanych na terenie akcji ratownictwa chemiczno-ekologicznego zmierzających do zneutralizowania szkodliwego oddziaływania substancji niebezpiecznych na ludzi i otoczenie.

DEKONTAMINACJA WSTĘPNA - jest realizowana bezpośrednio po zakończeniu działań, najczęściej na terenie akcji. Powinna zapewnić poziom skażenia nie zagrażający zdrowiu i życiu ratownika, a sprzęt używany w trakcie działań nie powinien stać się źródłem dalszego skażenia środowiska i ludzi z nim się stykających.

DEKONTAMINACJA WŁAŚCIWA - jest prowadzona poza terenem akcji - w strażnicy lub specjalnie przeznaczonym do tego celu miejscu. Jej zadaniem jest pełne odkażenie ratowników oraz sprzętu.

DETONACJA - zjawisko rozkładu materiału wybuchowego przebiegające z dużą prędkością, któremu towarzyszy huk i nagłe wyzwolenie dużej energii.

DGW - dolna granica wybuchowości.

DOGASZANIE POŻARU - faza działań bojowych związana z gaszeniem pojedynczych ognisk pożaru.

DOLNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najniższe stężenie substancji palnej (gazów, par, pyłów) w mieszaninie z powietrzem, przy którym może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

DOWÓDCA - osoba, która na mocy odpowiednich regulaminów organizacyjnych ma prawo do wydawania rozkazów i poleceń podległym ratownikom pododdziałom i oddziałom.

DOWÓDCA ODCINKA BOJOWEGO (DOB) - osoba podlegająca bezpośrednio KAR, otrzymująca od niego rozkazy, odpowiedzialna za oddane jej do dyspozycji siły oraz za skuteczność i wyniki ich działania na przydzielonym odcinku bojowym.

DOWÓDCA ZMIANY - ratownik wyznaczony do kierowania zmianą służbową. - DRUGI RZUT - siły i środki przewidziane w planach obrony do udziału w określonych działaniach bojowych w przypadku gdy siły i środki pierwszego rzutu są niewystarczające.

DUPLEKS - system łączności telegraficznej, w którym sygnały mogą być przekazywane jednocześnie w obu kierunkach.

DYFUZJA - samorzutne mieszanie się składników układu w wyniku chaotycznego ruchu cząsteczek i atomów.

DYM - substancja chemiczna powstała wskutek rozkładu termicznego materiału palnego, występująca w powietrzu w postaci aerozoli drobnych cząsteczek ciał stałych, pary wodnej, sadzy, par cieczy palnych, gazów pożarowych, itp. Ilość wydobywającego się dymu jest tym większa, im więcej pierwiastków węgla mają w swojej strukturze palące się materiały.

DYMOSZCZELNOŚĆ - zdolność do przeciwstawienia się przenikaniu przez elementy budowlane budynku gazów i par lub (i) płomieni w warunkach pożaru, nazywana także szczelnością pożarową.

DYREKTYWA - ustalenie (pisemne) lub wskazówka postępowania wydane przez dowódców przełożonych wyższych szczebli.

DYSLOKACJA - rozlokowanie jednostek straży pożarnej w rejonach działania, rejonie koncentracji, rozmieszczenie stanowisk gaśniczych itp. na terenie akcji.

DYSPERSYJNOŚĆ PIANY - właściwość charakteryzująca stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany gaśniczej. Dyspersyjne piany gaśnicze mają pęcherzyki wielkości średnio 3 mm.

DYSPONOWANIE - stawianie w stan gotowości bojowej i kierowanie do działań jednostek ochrony ppoż. i innych podmiotów ratowniczych.

DYSPOZYTOR - funkcjonariusz pożarnictwa pełniący służbę na stanowisku kierowania, którego zadaniem jest przyjmowanie zgłoszeń o pożarach i innych zdarzeniach, ich analizowanie i dysponowanie jednostek straży pożarnej do działań bojowych.

DYSTYNKCJE SŁUŻBOWE - oznaki stopni pożarniczych w kolorze złotym noszone na naramiennikach i otokach czapek.

DZIAŁANIA POŁĄCZONE - forma działań łączących natarcie z obroną w celu zmniejszenia szybkości rozprzestrzeniania się pożaru i obrony obiektów położonych bezpośrednio przy strefie spalania.

DZIAŁANIA RATOWNICZE - czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia a także likwidacji źródła powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

DZIAŁANIA SKONCENTROWANE - działania polegające na równoczesnym wprowadzeniu do akcji niezbędnej ilości sił i środków celem wykonania zadania bojowego.

DZIAŁANIE W NATARCIU - zob. obrona .
EFEKT GASZENIA - rezultat (wynik) skutecznego przeprowadzenia gaszenia pożaru.

EJEKTOR (EŻEKTOR) - rodzaj pompy zwężkowej do zasysania cieczy lub gazów.

EKSHAUSTOR - ssawa, wentylator wysysający powietrze zanieczyszczone, gazy, pyły lub dymy ze zbiornika, pomieszczenia, itp. i przetłaczający je do atmosfery lub zbiornika oczyszczającego.

EKSPLOZJA - wybuch, przebiegający ze zmienną prędkością liniową rzędu kilkuset lub kilku tysięcy m/s, następujący w wyniku gwałtownego przebiegu reakcji chemicznej lub łańcuchowych reakcji jądrowych.

ELEWACJA - zewnętrzne ściany budynku wraz z występującymi na nich elementami architektonicznymi i wystrojem.

EMULGACJA - zjawisko polegające na wymieszaniu się cieczy z wodą (np. olej z wodą) z jednoczesnym utworzeniem trudnej do rozdzielenia emulsji.

EMULSJA - stabilny stan rozproszenia jednej cieczy w innej, np. oleju w wodzie.

EWAKUACJA - całokształt czynności związanych z usuwaniem ludności wywożeniem urządzeń, sprzętu i materiałów z terenu zagrożonego.

FALA PODMUCHU - sferyczny obszar silnie sprężonego powietrza, rozprzestrzeniający się z olbrzymią prędkością we wszystkich kierunkach od środka wybuchu np. jądrowego. Za czołem fali występuje strefa powietrza o ciśnieniu większym niż ciśnienie atmosferyczne, a następnie strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od atmosferycznego.

FALA UDERZENIOWA -czynnik rażący wybuchu. Rozprzestrzenia się z prędkością naddźwiękową, malejącą aż do zaniku. Za czołem fali rozchodzącej się we wszystkich kierunkach podąża strefa sprężenia o ciśnieniu większym od atmosferycznego, a za nią strefa rozrzedzenia o ciśnieniu mniejszym od ciśnienia atmosferycznego.

FASADA - elewacja budynku; frontowa ściana budynku, w której znajdują się główne wejścia wyróżniający się bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracyjną.

FAZA POŻARU - etap (stadium) pożaru charakteryzujący się pewnymi stanami następującymi po sobie.

FILAR - pionowa podpora wszelkich konstrukcji budowlanych, np. mostów, sklepień itp.

FILM OLEJOWY - warstwa oleju pokrywająca powierzchnię wody, zwykle o grubości od kilku do kilkunastu milimetrów.

FUNDAMENT - zagłębiona w ziemi część murów budynku przenosząca obciążenie bezpośrednio na grunt.

FRONT POŻARU - odcinek obwodu terenu pożaru, na którym liniowa szybkość rozprzestrzeniania się pożaru jest największa.

GASZENIE POŻARU DYNAMICZNE - podawanie środka gaśniczego podczas ruchu samochodu.

GASZENIE POŻARU STATYCZNE - podawanie środka gaśniczego ze stanowiska gaśniczego stojącego w miejscu lub z działka samochodu na postoju.

GAZ BŁOTNY - gaz palny składający się głównie z metanu, powstający w procesie gnicia ciał organicznych pod wodą.

GAZY TECHNICZNE - gazy wytwarzane i używane na dużą skalę, przechowywane w stanie skroplonym lub sprężonym w stalowych butlach pod wysokim ciśnieniem. Zalicza się do nich: tlen, azot, wodór, dwutlenek siarki, dwutlenek węgla i inne.

GEOMETRYCZNA GŁĘBOKOŚĆ SSANIA - różnica poziomów między lustrem wody w punkcie czerpania a osią pompy. Głębokość tą wyrażamy w metrach słupa wody.

GEOMETRYCZNA WYSOKOŚć PODNOSZENIA - różnica poziomów między punktem, do którego podaje się wodę a osią pompy.

GGW - górna granica wybuchowości.

GŁĘBOKOŚĆ DZIAŁANIA GAŚNICZEGO - odległość od czoła pożaru, skrzydeł pożaru lub (i) tyłu pożaru linii stanowisk gaśniczych w głąb terenu powierzchni pożaru, ograniczona m.in. długością rzutu prądu środka gaśniczego. Skuteczna głębokość gaszenia przy gaszeniu wodą wynosi 5 m.

GŁÓWNE NATARCIE - ześrodkowanie sił i środków w określonym czasie na terenie działań bojowych dla przeprowadzenia natarcia o maksymalnej intensywności gaszenia.

GŁÓWNY WYŁĄCZNIK PRĄDU - urządzenie przeznaczone do wyłączania w budynku spod napięcia całej instalacji na wszystkich biegunach. Wyłącznik powinien być umieszczony w miejscu łatwo dostępnym, w szafce zamykanej na klucz, łatwo otwieranej bez użycia klucza i narzędzi (np. wybicie szyby).

GODZINA PRZYJAZDU NA TEREN DZIAŁAŃ - moment zatrzymania samochodu na terenie akcji w miejscu wskazanym przez dowódcę.

GODZINA UGASZENIA POŻARU - moment, w którym na skutek działania bojowego proces spalania ustanie w stopniu nie zagrażającym ponownym rozpaleniem.

GOTOWOŚĆ BOJOWA - zdolność do podjęcia działań interwencyjnych w określonym czasie przez zespół ratowniczy.

GÓRNA GRANICA WYBUCHOWOŚCI - najwyższe stężenie substancji palnej w mieszaninie z powietrzem, przy którym jeszcze może nastąpić zapalenie się tej substancji (wybuch) pod wpływem bodźca termicznego.

GRANICA PLASTYCZNOŚCI - naprężenie, powyżej którego powstaje odkształcenie trwałe materiału po jego odciążeniu.

GRANICA SPRĘŻYSTOŚCI - najwyższe naprężenie w materiale, po usunięciu którego ciało wraca ponownie do postaci pierwotnej.

GRUPA OPERACYJNA - zespół funkcjonariuszy doraźnie wydzielonych lub wydzielonych według ustalonego kryterium do opracowania lub wykonania samodzielnie określonego zadania.

GRUPY POŻARÓW - klasyfikacja pożaru ze względu na rodzaj materiału objętego pożarem.

GRUZOBETON - beton, w którym jako kruszywo zastosowano gruz z cegieł, dachówek itp.

HEKTOLITR - jednostka objętości równa stu litrom.

HERMETYZACJA - 1) zapobieganie przedostawaniu się do pomieszczeń pracy szkodliwych gazów, par, pyłów. 2) uszczelnienie zamkniętych naczyń, przewodów, pomieszczeń zabezpieczające przed dostawaniem się do wnętrza powietrza lub w celu oddzielenia ich od atmosfery zewnętrznej.

HIGROSKOPIJNOŚĆ - właściwość niektórych ciał polegająca na łatwości pochłaniania wody i pary wodnej.

HYDROLIZA - reakcja chemiczna, w której woda lub jej jony rozkładają substancję na prostsze składniki.

IMPLOZJA - odwrotność eksplozji; zniszczenie naczyń próżniowych spowodowane różnicą ciśnień: zewnętrznego (większego) i wewnętrznego (mniejszego więc wskutek nadciśnienia pochodzącego z zewnątrz.

IMPREGNACJA - powierzchniowe lub wgłębne zabezpieczenie materiału impregnowanego związkami chemicznymi przed działaniem ognia i wysokich temperatur.

INFILTRACJA - powolne przenikanie (wsiąkanie) cieczy lub gazu przez pory jakiegoś ciała do wnętrza.

INHIBITOR - katalizator, którego obecność w procesie reakcji chemicznej powoduje zmniejszenie szybkości lub zatrzymanie przebiegającej reakcji.

INTENSYWNOŚĆ GASZENIA - ilość środka gaśniczego podawana na jednostkę powierzchni, kubatury lub obwodu pożaru w jednostce czasu.

INTENSYWNOŚĆ PODAWANIA WODY - stopień natężenia podawania wody jako środka gaśniczego w litrach na metr kwadratowy na sekundę przy gaszeniu pożaru na powierzchni i w litrach na metr bieżący na sekundę przy gaszeniu pożaru w obwodzie.

IZBICA - budowla wodna zabezpieczająca filar mostu w czasie ruchu lodów, mająca ostrą stalową krawędź, która działa jak klin i służy do rozbijania kry.

JEDNOSTKA RATOWNICZO-GAŚNICZA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ - podstawowa jednostka organizacyjna, posiadająca siły i środki umożliwiające samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych i miejscowych zagrożeń.

JRG PSP - zob. Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP

KALENICA - poziomy grzbiet dachu dwuspadowego.

KALKULACJA - obliczanie szans; przemyśliwanie, planowanie, rozważanie dotyczące ustalania potrzebnych sił i środków do przeprowadzania skutecznych działań bojowych.

KARTA DOJAZDOWA - dokument operacyjny określający trasę dojazdu od strażnicy do każdej ulicy znajdującej się w rejonie działania.

KARY DYSCYPLINARNE - środki dyscyplinujące, jak: nagana, pozbawienie możliwości awansowania na okres do dwóch lat, wyznaczenie na niższe stanowisko służbowe, obniżenie stopnia pożarniczego i wydalenie ze służby.

KARY PORZĄDKOWE - środki dyscyplinujące - wychowawcze, nakładane przez komendantów. Zalicza się do nich upomnienie i ostrzeżenie.

KATALIZA - proces przyspieszania lub opóźniania reakcji chemicznej po wpływem katalizatorów.

KAUSZA - chomątko, metalowy ochraniacz pętli na końcu linki strażackiej zapobiegający jej przecieraniu się.

KAWITACJA - zjawisko polegające na powstawaniu wewnątrz przepływającej cieczy obszarów nieciągłości, wypełnionych gazem lub parą wskutek obniżenia się ciśnienia w miejscu znacznego wzrostu prędkości przepływu; działa niszcząco na elementy konstrukcji przez wybijanie bądź nadżeranie cząstek materiału.

KIEROWANIE INTERWENCYJNE - realizowane w strefie zagrożenia lub bezpośrednich działań ratowniczych, w której istnieje zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz mienia i środowiska lub prawdopodobieństwo jego wystąpienia, w celu likwidacji lub usunięcia skutków zdarzenia oraz zapewnienia bezpieczeństwa ratownikom; kierowaniu interwencyjnemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednej kompanii.

KIEROWANIE STRATEGICZNE - realizowane w celu określenia i przyjęcia niezbędnej strategii w likwidowaniu zagrożenia oraz nadzoru nad kierowaniem taktycznym; kierowaniu strategicznemu podlegają siły wojewódzkich brygad odwodowych albo siły przekraczające wielkością jeden batalion.

KIEROWANIE TAKTYCZNE - realizowane na granicy strefy zagrożenia lub poza nią w celu wykonania przyjętej taktyki lub określonej strategii oraz nadzoru nad kierowaniem interwencyjnym; kierowaniu taktycznemu podlegają siły nie przekraczające wielkością jednego batalionu.

KLAPA DYMOWA - pokrywa umieszczona na otworze dachu lub stropodachu, otwierana w celu usunięcia drogą wentylacji naturalnej nagromadzonych w budynkach gorących gazów pożarowych i dymów pożarowych.

KOALESCENCJA - metoda oczyszczania wody z rozproszonego w niej oleju, polegająca na wymuszaniu łączenia się małych kropelek w większe skupiska, wskutek wzajemnych zderzeń w czasie przepływu przez mikrokanały filtra koalescencyjnego.

KOLEKTOR - główna rura zbiorcza dużych rozmiarów z szeregiem odgałęzień przeznaczonych do zbierania lub rozdzielania cieczy, gazów.

KOMPANIA - pododdział w sile trzech plutonów lub czterech sekcji oraz dowódca.

KONDENSACJA - 1) zagęszczenie, stężenie; 2) skroplenie, przemiana pary lub gazu w ciecz.

KOORDYNACJA - uzgodnione współdziałanie.

KORELACJA - wzajemne powiązanie działania.

KROKIEW - element nośnej konstrukcji dachu w postaci belki drewnianej podtrzymującej pokrycie dachu.

KUBATURA BUDYNKU - objętość wszystkich kondygnacji nadziemnych, przyziemnych i podziemnych, liczona w metrach sześciennych.

LAKMUS - barwnik stosowany w chemii jako wskaźnik kwasowości roztworów wodnych. Lakmus w obecności kwasu barwi się na czerwono, a zasady na niebiesko.

LARYNGOFON - mikrofon umieszczony na szyi mówiącego i działający pod wpływem drgań jego krtani; nie reaguje na dźwięki przenoszone przez powietrze, umożliwia porozumiewanie się pożarników w pomieszczeniach o dużym nasileniu hałasu.

LEGAR - gruba belka stosowana jako podkład (podpora) pod ciężkie przedmioty lub na której układa się deski podłogowe.

LEPKOŚĆ - własność płynów charakteryzująca się stopniem ich płynności (lejności) i przyczepności do różnych ciał podczas ruchu jednych warstw względem drugich, zależna w dużym stopniu od temperatury i ciśnienia.

LICZBA SPIENIENIA - jest to stosunek objętości piany do objętości roztworu z którego ta piana powstała..

LIKWIDACJA POŻARU - gaszenie pożaru w celu wyeliminowania możliwości ponownego wznowienia palenia i ostatecznego ugaszenia.

LINIA GAŚNICZA - linia wężowa od nasady tłocznej rozdzielacza, pompy pożarniczej lub hydrantu, zakończona prądownicą lub wytwornicą.

LINIA GŁÓWNA - linia tłoczna od nasady pompy do nasady rozdzielacza.

LINIA SSAWNA - linia wężowa zbudowana z węży ssawnych służąca do pobierania (ssania) wody z otwartych punktów czerpania wody.

LINIA ZASILAJĄCA - linia wężowa od hydrantu do pompy lub od pompy do kolejnej pompy.

LINIOWA PRĘDKOŚĆ ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ POŻARU - droga przebyta przez front pożaru w danym kierunku w jednostce czasu.

LNG (Liquefied Natural Gas) - skroplony gaz naturalny. Głownym składnikiem jest zwykle metan. Termin LNG jest potocznie odnoszony tylko do tego gazu, choć w rzeczywistości LNG składa się również z dwutlenku węgla i siarkowodoru.

LOGGIA - wnęka balkonowa otwarta na zewnątrz budynku, utworzona przez załamanie i cofnięcie części ściany zewnętrznej w głąb budynku.

LOKALIZACJA POŻARU - powstrzymanie rozprzestrzeniania się pożaru i ograniczenie intensywności procesu spalania.

LPG (Liquefied Petroleum Gas) - skroplony gaz petrochemiczny. Składa się głownie z propanu, butanu i pentanu.

ŁUK ELEKTRYCZNY - zjawisko przepływu prądu elektrycznego wskutek przebicia warstwy zjonizowanego powietrza lub gazu między częściami urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Zjawisku towarzyszy silne białe światło i wysoka temperatura (ponad 3000$deg;C). Łuk elektryczny jest zdolny do zapalenia wszystkich materiałów palnych i spowodowania pożaru.

ŁUNA - odblask pożaru widoczny nad horyzontem.

MANOMETR - ciśnieniomierz; przyrząd do pomiaru ciśnienia gazu lub cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego.

MANOMETRYCZNA WYSOKOŚĆ PODNOSZENIA - wysokość podnoszenia geometryczna powiększona o sumę oporów pompy i węży tłocznych mierzona w metrach słupa wody.

MANOWAKUOMETR - przyrząd łączący dwa przyrządy (manometr i wakuometr) służący do pomiaru ciśnienia cieczy wyższego od ciśnienia atmosferycznego oraz do mierzenia próżni (podciśnienia, ciśnienia niższego od ciśnienia atmosferycznego), montowany jest na pompie pożarniczej po stronie ssawnej.

MANSARDA - pomieszczenie mieszkalne na kondygnacji strychowej, mające na ogół część sufitu pochyloną.

MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - rozumie się przez to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55°C, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21°C, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200°C oraz materiały mające skłonności do samozapalenia.

MATERIAŁ PROMIENIOTWÓRCZY - każdy materiał o aktywności właściwej większej niż 70 Bq/kg.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE - jest to inne niż pożar zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody, a stwarzające zagrożenie dla życia, środowiska lub mienia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE DUŻE - jako nagłe, nieprzewidziane zdarzenie, podczas którego wystąpiło zbiorowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia dużej wartości lub środowiska naturalnego, występujące na znacznym obszarze.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE LOKALNE - jako nagłe, uszkodzenia części obiektu, w szczególności budynku lub urządzenia technicznego powodujące przerwę w jego użytkowaniu lub utratę jego właściwości funkcjonalnych, stwarzające zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE MAŁE - jako nagłe, uszkodzenia elementów urządzeń, maszyn, pojazdów, obiektów, które mogą powodować zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, wymagające interwencji podmiotów systemu lub innych jednostek ochrony przeciwpożarowej, a także gdy jednostki ochrony przeciwpożarowej wspomagają inne służby ratownicze, porządkowe, mogące także występować jako prawdopodobne, wymagające jednak rozpoznania tego zagrożenia.

MIEJSCOWE ZAGROŻENIE ŚREDNIE - jako nagłe zdarzenie, którego następstwem jest jednostkowe zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub skażenie środowiska, występujące na niewielkim obszarze, powierzchni lub ograniczone do jednego obiektu.

NADCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub gazu a niższym od niego ciśnieniem zewnętrznym.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE (NDS) - jest to takie stężenie substancji szkodliwej, które przy stałym kontakcie z nią w ciągu 8-godzinnego dnia pracy przez wieloletni nawet okres nie wywołuje żadnych objawów zatrucia.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia - ustalone jako wartości średnie - które nie powinno powodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz jego przyszłych pokoleń, jeśli utrzymuje się ono w środowisku pracy dłużej niż 30 minut podczas pracy zmiany roboczej.

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE PROGOWE (NDSP) - jest to takie stężenie czynników szkodliwych dla zdrowia, które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być przekroczone w środowisku pracy.

NAPĘD HYDRAULICZNY - napęd wywołany przez ruch cieczy pod odpowiednim ciśnieniem.

NAPĘD PNEUMATYCZNY - napęd maszyny lub urządzenia osiągany przez wykorzystanie sprężonego powietrza.

NAPIĘCIE KROKOWE - napięcie występujące między punktami ziemi dotykanymi przez stopy człowieka przechodzącego w miejscu naelektryzowanym, wskutek zetknięcia przewodu wysokiego napięcia z ziemią.

NASADA - rodzaj połączenia szybko rozłącznego pożarniczych węży tłocznych i węży ssawnych.

NATARCIE - podstawowa forma działania taktycznego polegająca na bezpośrednim działaniu na ognisko pożaru, zmierzająca do całkowitego przerwania procesu spalania.

NEUTRALIZACJA - zobojętnianie; reakcja wzajemnego działania zasady i kwasu, w wyniku której powstaje sól i woda.

NOMENKLATURA - obowiązująca symbolika (oznaczenie) i terminologia (nazewnictwo) materiałów, wyrobów, czynności itp.

NORMALNE WARUNKI CIŚNIENIA I TEMPERATURY - 1) w fizyce: temperatura 0$deg;C i ciśnienie 1 atm.; 2) w technice: temperatura 20$deg;C i ciśnienie 1 at.

OBRONA - podstawowy rodzaj działania bojowego mający na celu niedopuszczenie do zapalenia się obiektów zagrożonych bezpośrednio lub pośrednio od promieniowania cieplnego lub ognii lotnych, bądź działanie opóźniające rozprzestrzenianie się pożaru.

OBRONA BLIŻSZA - obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio z zadaniem niedopuszczenia do rozprzestrzeniania się pożaru.

OBRONA DALSZA - działania na obiekty zagrożone pośrednio z zadaniem niedopuszczenia do wytworzenia nowych ognisk pożaru.

OBWÓD POŻARU - linia okalająca powierzchnię pożaru.

OCENA MOŻLIWOŚCI - określenie wydajności i przydatności sił i środków zgromadzonych na terenie akcji po ocenie sytuacji.

OCENA SYTUACJI - określenie konsekwencji wynikających ze stanu rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru oraz stopnia stwarzanych zagrożeń.

ODCINEK BOJOWY - wyodrębniona część np. terenu akcji, terenu pożaru, gdzie jedna lub kilka jednostek straży pożarnej ma określone zadanie do wykonania.

ODWÓD - wydzielone siły i środki pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

ODWÓD TAKTYCZNY - wydzielone siły i środki jako rezerwa (1/3, 1/2 sił zaangażowanych) na terenie działań bojowych pozostające w dyspozycji dowódcy akcji.

OGNIE LOTNE - nie spalone, rozżarzone cząstki materiału palnego przenoszone za pomocą wiatru i ruchów konwekcyjnych powietrza na znaczne odległości, mogące powodować powstanie nowych źródeł pożaru.

OGNISKO POŻARU - część terenu pożaru, gdzie spalanie jest najbardziej intensywne.

OGNIE ŻGlĄCE - języki ognia powstające w fazie pośredniej między spalaniem a wybuchem. Warunki sprzyjające takiemu spalaniu występują podczas pożaru w pomieszczeniu zamkniętym, z którego nie jest odprowadzane ciepło ani produkty spalania, a w którym pożar trwa przez dłuższy czas bez dostatecznego dostępu tlenu. Ognie żglące powstają w momencie dopływu powietrza bogatego w tlen, np. na skutek otwarcia okna, drzwi.

OGNISKO POŻARU - przestrzeń, w której spalanie jest najintensywniejsze.

OKAP - 1) rodzaj daszka z wyciągiem do chwytania iskier, dymu, gazu wydobywającego się z ogniska, pieca itp.; 2) dolny brzeg dachu wystający poza ścianę budynku w celu odprowadzenia wody opadowej.

OLEJ (rozlewy olejowe) - surowa ropa naftowa, dowolny produkt jej przerobu (z wyjątkiem chemikaliów), a także odpady zawierające ropę lub jej produkty. Dla potrzeb usuwania awarii olejowych pojęciem tym określa się oleje opałowe i napędowe, z wyłączeniem benzyny, do której nie odnoszą się metody usuwania rozlewów olejowych.

OŚ POŻARU - linia prostopadła do frontu pożaru, przechodząca przez teren pożaru zgodnie z kierunkiem rozprzestrzeniania się pożaru.

OTWARTY OGIEŃ - zjawisko spalania się ciał, dostrzegane w postaci płomieni i żaru.

PIANA CHEMICZNA - powstaje w wyniku reakcji chemicznej w roztworze wodnym środka pianotwórczego pomiędzy łatwo rozpuszczalnymi węglanami a mocnym kwasem lub solą hydrolizującą w wodzie z wytworzeniem odczynu silnie kwaśnego, prowadzonej w zamkniętym zbiorniku lub przewodach rurowych.

PIANA GAŚNICZA CIĘŻKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych dwutlenkiem węgla lub powietrzem o liczbie spienienia do 20.

PIANA GAŚNICZA LEKKA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia powyżej 200.

PIANA GAŚNICZA ŚREDNIA - zbiór pęcherzyków wypełnionych powietrzem o liczbie spienienia od 20 do 200.

PIANA MECHANICZNA - powstaje przez energiczne mechaniczne zmieszanie wodnych, zwykle kilkuprocentowych, roztworów środków pianotwórczych z powietrzem lub gazem obojętnym.

PLUTON - pododdział w sile od trzech do czterech zastępów lub dwóch sekcji, liczący od 15 do 21 ratowników, w tym dowódca.

PŁATEW - belka podłużna w konstrukcji nośnej dachu, łącząca dźwigary, podtrzymująca krokwie lub jętki.

PŁYNNOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do rozpływania się po powierzchni ciał stałych lub cieczy.

PODCIŚNIENIE - różnica między ciśnieniem zewnętrznym, najczęściej ciśnieniem atmosferycznym a niższym od niego ciśnieniem w danym punkcie cieczy lub układu linii wężowej.

PODCIĄG - belka o dużych wymiarach, na której opierają się inne belki danej konstrukcji.

PODPINKA - sprzęt pomocniczy służący do podwieszania węża pożarniczego rozwiniętego między biegami schodów klatki schodowej na drabinie, stosowany w celu odciążenia prądownika oraz zabezpieczenia łączników pożarniczych przed uszkodzeniem zaczepów (kłów) i miejsc zataśmowania.

POGORZELISKO - miejsce gdzie był pożar, są spalone resztki obiektu, zgliszcza, teren po zakończeniu działań.

POMPA STRUMIENIOWA - zob. ejektor .

POWIERZCHNIA POŻARU - rzut strefy spalania na poziomą lub pionową płaszczyznę.

POŻAR - niekontrolowany proces palenia w w miejscu do tego nie przeznaczonym.

POŻAR BARDZO DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni ponad 1001 m2 lub objętości ponad 5001 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni ponad 101 ha lub jeżeli podano ponad 37 prądów gaśniczych.

POŻAR BLOKOWY - pożar obejmujący kilka kondygnacji jednego obiektu lub pożar zespołu obiektów.

POŻAR DUŻY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1 000 m2 lub objętości od 1 501 do 5 000 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 10 ha i nie większej niż 100 ha lub jeżeli podano 13-36 prądów gaśniczych.

POŻAR MAŁY - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni nie większej niż 1 ha lub jeżeli podano do 4 prądów gaśniczych.

POŻAR OTWARTY - pożar rozwijający suię i rozprzestrzeniający się na odkrytej przestrzeni z oznakami żarzenia lub świecenia.

POŻAR PODPOWIERZCHNIOWY (torfowo-murszowy) - pożar głębszych warstw gruntowych, najczęściej na terenach łąk i lasów.

POŻAR PRZESTRZENNY - pożar obejmujący wiele obiektów, pożar lasów,upraw itp.

POŻAR ŚREDNI - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone: obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1 500 m3; lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieużytki, o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha lub jeżeli podano 5?12 prądów gaśniczych.

POŻAR UKRYTY - pożar, który rozwija się i rozprzestrzenia w pustych przestrzeniach stropów, stropo-dachów, ścian, podłóg itp., bez oznak świecenia i żarzenia.

POŻAR WEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający wewnątrz obiektu.

POŻAR WEWNĘTRZNY UKRYTY - pożar w pustych przestrzeniach stropów, ścian, wewnątrz urządzeń i aparatów technologicznych.

POŻAR WEWNĘTRZNY OTWARTY - pożar w przestrzeni zamkniętej z widzialnym ogniskiem.

POŻAR WIERZCHOŁKOWY - pożar całkowity drzewostanu lasu.

POŻAR W ZARODKU - pożar, który nie rozprzestrzenił się poza miejsce powstania.

POŻAR ZEWNĘTRZNY - pożar rozwijający się i rozprzestrzeniający na zewnątrz obiektu lub poza obszarem budynku.

PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO - prace, których prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu.

PRZECIWOGIEŃ - gaszenie pożarów przestrzennych lasów,upraw itp. przez zapalenie przed frontem pożaru ustalonej powierzni na całej szerokości kierunku rozprzestrzeniania się pożaru i wypaleniu jej przy podjęciu działań obronnych.

PRZECIWPOŻAROWY WYŁĄCZNIK PRĄDU - to wyłącznik odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru.

POŻOGA - pożar rozprzestrzeniający się z dużą prędkością i obejmujący znaczne powierzchnie.

PUNKT CZERPANIA WODY - miejsce poboru wody dla potrzeb akcji ratowniczo-gaśniczej.

REAKCJA EGZOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia oddawana jest przez reagenty do otoczenia, np. spalanie.

REAKCJA ENDOTERMICZNA - przemiana fizyczna lub chemiczna, w której energia jest pobierana przez reagenty z otoczenia.

RETENCJA - czasowe zatrzymanie nadmiernej ilości wód lub ścieków w zbiorniku, w celu stopniowego ich odprowadzenia (zbiornik retencyjny).

ROTA - dwuosobowy zespół ratowników, wchodzący w skład tego samego zastępu lub specjalistycznej grupy ratowniczej, wykonujący zadania ratownicze lub zabezpieczające, wyposażony w sprzęt ochrony osobistej.

ROZKAZ BOJOWY - 1) polecenie (nakaz) podjęcia działania lub zaniechania działania podczas prowadzenia akcji ratowniczo-gaśniczej ; 2) polecenie KAR obowiązujące uczestników akcji ratowniczo-gaśniczej, określające zadania bojowe oraz sposoby ich realizacji w celu ratowania zagrożonych i likwidowania pożaru.

ROZPOZNANIE - zorganizowane, aktywne i ciągłe działanie prowadzące do uzyskania informacji co do warunków i przebiegu zdarzenia.

ROZPOZNANIE BOJEM - forma rozpoznania polegająca na zbieraniu informacji z równoczesnym prowadzeniem działań. Charakterystyczna dla pierwszej fazy działań w sytuacji dużego zagrożenia.

ROZPOZNANIE OGNIOWE - działanie prowadzące do uzyskania informacji o przebiegu pożaru i możliwości prowadzenia akcji gaśniczej. ROZPOZNANIE RATOWNICZE - działania prowadzące do uzyskania informacji o stopniu zagrożenia ludzi, zwierząt i mienia oraz określenia możliwości udzielania skutecznej pomocy.

ROZPOZNANIE SZCZEGÓŁOWE - działanie prowadzące do uzyskania danych pozwalających na ocenę skuteczności działań i umożliwiające dokonanie korekty postępowania.

ROZPOZNANIE WODNE - działania prowadzące do uzyskania informacji o zasobach wodnych i możliwościach ich wykorzystania.

ROZPOZNANIE WSTĘPNE - działania prowadzące do uzyskania informacji dających ogólną orientację w sytuacji w stopniu pozwalającym na podjęcie decyzji co do wariantu działania.

ROZPRZESTRZENIANIE SIę POŻARU - przyrost powierzchni lub objętości pożaru.

RZAZ - szczelina powstająca w drewnie wskutek częściowego przepiłowania piłą poprzeczną, pilarką, itp.

SAGAN - topór strażacki.

SAMORATOWANIE - ratowanie siebie z wyższych kondygnacji za pomocą linki strażackiej i zatrzaśnika.

SEKCJA - pododdział w sile dwóch zastępów, liczący od dziewięciu do 12 ratowników, w tym dowódca.

SKLEPIENIE - strop budowli wykonany w kształcie łuku.

SKRZYDŁA POŻARU - linie boczne ograniczające teren. Określa się je stając twarzą do frontu pożaru.

SPECJALISTYCZNA GRUPA RATOWNICZA - pododdział ratowników posiadających specjalistyczne przeszkolenie i uprawnienia, wyposażony w sprzęt dostosowany do wykonania specjalistycznego zadania ratowniczego, w sile uzależnionej od specyfiki danej specjalności.

SPALANIE CAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której produkty nie ulegają dlszemu spalaniu. Produktem całkowitego spalania jest dwutlenek węgla.

SPALANIE DYFUZYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, która zależy tylko od czasu koniecznego dla zaistnienia fizycznego kontaktu tlenu z ciałem palnym.

SPALANIE KINETYCZNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, przy której czas spalania zależy tylko od szybkości reakcji chemicznej między tlenem a ciałem palnym.

SPALANIE NIECAŁKOWITE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, podczas której otrzymane produkty w wyniku procesu spalania mogą spalać się dalej.

SPALANIE DETONACYJNE - reakcja łączenia substancji palnej z tlenem, której towarzyszy występowanie fali podmuchu.

SPALANIE LAMINARNE - uporządkowane spalanie, spalanie spokojne.

SPALANIE TURBULENTNE - spalanie burzliwe powstające na skutek przypadkowych i nieuporządkowanych zmian kierunku i prędkości przemieszczania się powietrza, produktów spalania pod wpływem różnicy temperatur.

STANOWISKO BOJOWE - miejsce,w którym ratownik wykonuje określone działania wynikające z potrzeb akcji.

STANOWISKO DOWODZENIA - miejsce pracy kierującego działaniami ratowniczo-gaśniczymi.

STANOWISKO GAŚNICZE - miejsce pracy prądownika.

STANOWISKO GAŚNICZE NIŻSZE - usytuowane poniżej ogniska pożaru.

STANOWISKO GAŚNICZE ODKRYTE - stanowisko bojowe na którym raownik pracuje bez przesłon i narażony jest na niebezpieczeństwo działania zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

STANOWISKO GAŚNICZE OSŁONIĘTE - stanowisko bojowe, na którym ratownik pracuje za zasłoną chroniącą go przed skutkami zjawisk towarzyszących spalaniu lub innego zdarzenia.

STANOWISKO GAŚNICZE RÓWNE - usytuowane na poziomie ogniska pożaru.

STANOWISKO GAŚNICZE RUCHOME - stanowisko ze zdolnością manewrowania i przemieszczania się.

STANOWISKO GAŚNICZE STAŁE - stanowisko bez możliwości przemieszczania się.

STANOWISKO GAŚNICZE WYŻSZE - usytuowane powyżej ogniska pożaru.

STANOWISKO KIEROWANIA (PA, RSK, WSKR, KCKR) - miejsce z którego zapewniona jest możliwość dysponowania jednostkami straży pożarnych, organizowanie i koordynowanie działań ratowniczych, prowadzenie działalności operacyjno-technicznej oraz współdziałania z innymi podmiotami ratowniczymi.

STANOWISKO ROZDZIELACZA - miejsce ustawienia rozdzielacza.

STANOWISKO WODNE - miejsce ustawienia pompy i miejsce pracy obsługującego ją.

STREFA ODDZIAŁYWANIA CIEPLNEGO - przestrzeń w której wydzielone ciepło stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarnej oraz zagrożenie dla ludzi i mienia.

STREFA POŻAROWA - to przestrzeń wydzieloną w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni.

STREFA SPALANIA - przestrzeń, w której przebiegają procesy spalania.

STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM - przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnej z powietrzem o stężeniu zawartym między DGW i GGW.

STROP - przykrycie płaskie poziome dzielące budynek na kondygnacje.

STROPODACH - przykrycie płaskie lub krzywiznowe spełniające jednocześnie rolę stropu i dachu.

SUCHY PION - przeciwpożarowe urządzenia wodne, przeznaczone do szybkiego podania wody na wyższe kondygnacje budynku sprzętem straży pożarnej.

SYTUACJA POŻAROWA - stan rozwoju i rozprzestrzenienia się pożaru w danym momencie.

SZTAB AKCJI - pomocniczy organ kierującego działaniami ratowniczymi.

SZTOLNIA - poziome lub lekko nachylone wyrobisko korytarzowe umożliwiające dostęp do złoża w górzystym terenie.

SZYK BOJOWY - rozmieszczenie stanowisk bojowych do wykonania wspólnych czynności w danym ugrupowaniu bojowym.

SZYK FRONTALNY - ustawienie stanowisk bojowych wzdłuż linii frontu pożaru.

SZYK "KĄTEM W PRZÓD" LUB "KĄTEM W TYŁ" - ustawienie stanowisk tak, by najdalej wysunięte torowały drogę dla pozostałych.

SZYK OKRĄŻAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych wzdłuż obwodu pożaru.

SZYK OSKRZYDLAJĄCY - rozmieszczenie stanowisk bojowych z jednego lub dwóch skrzydeł pożaru z zadaniem zawężania frontu pożaru.

SZYK PIĘTROWY - działania polegające na ustawieniu stanowisk bojowych na różnych poziomach.

SZYK "WYSTĘP W LEWO" LUB "WYSTĘP W PRAWO" - działania stosowane przy intensywnie rozprzestrzeniającym się pożarze polegające na ustawieniu stanowisk skośnie do kierunku przemieszczania się ich z zadaniem zbijania płomieni i torowaniu drogi dla stanowisk dogaszających.

ŚRODEK POWIERZCHNIOWO CZYNNY - substancja dodawana do cieczy w celu polepszenia jej zdolności zwilżającej, tj. obniżenie napięcia powierzchniowego.

ŚWIETLIK - oszklony otwór w suficie lub dachu, dający się otwierać i zamykać, mający na celu oświetlenie pomieszczenia światłem dziennym.

TĄPNIĘCIE - wstrząsy podziemne, połączone z hukiem, wywołane pękaniem i usuwaniem się skał w kierunku wyrobiska.

TEMPERATURA ABSOLUTNA - temperatura zera bezwzględnego mierzona według skali Kelvina.

TEMPERATURA KRYTYCZNA - temperatura właściwa dla danego gazu, powyżej której nie może on być skroplony niezależnie od wielkości zastosowanego ciśnienia.

TEMPERATURA ZAPŁONU - najniższa temperatura, przy której wytworzona mieszanina par cieczy z powietrzem pod wpływem czynnika inicjującego ulegnie zapaleniu.

TEREN AKCJI - obszar obejmujący teren pożaru oraz tereny związane z prowadzonymi działaniami położone poza granicami terenu pożaru.

TEREN POŻARU - obszar na którym znajdują się pomieszczenia, całe budynki, lasy oraz inne obiekty, materiały i budynki zagrożone bezpośrednio przez działanie temperatury oraz zagrożone pośrednio przez ognie lotne.

TLENIE - 1) spalanie materiałów palnych w warunkach niedostatecznej ilości tlenu; 2) spalanie materiału palnego bezpłomieniowe (żarzenie).

TRWAŁOŚĆ PIANY - jest to zdolność piany do zachowania swoich właściwości, jakie uzyskała w momencie wytworzenia. Trwałość piany określana jest na podstawie szybkości wypływu z niej wodnego roztworu środka pianotwórczego.

TYŁ POŻARU - linia znajdująca się po przeciwnej stronie jego rozprzestrzeniania się i rozgraniczająca obiekty palące się od niepalących.

UDARNOŚĆ - odporność materiału na pęknięcie przy uderzeniu.

UGRUPOWANIE BOJOWE - ustawienie sił i środków do wykonania zadania bojowego, realizowane w szyku bojowym.

WISKOZA - zob. lepkość .

ZAGROŻENIE POŻAROWE - zespół czynników określonych stosownymi parametrami, mających wpływ na możliwość powstania i rozprzestrzeniania się pożarów.

ZAMIAR TAKTYCZNY - określenie celów działania taktycznego, ich kolejności oraz sposobów ich realizacji.

ZARZEWIE OGNIA - żarzące się węgle, żar, iskry, żagwie itp. mające odpowiednią pojemność cieplną i odpowiednio wysoką temperaturę zdolną do podtrzymania procesu spalania lub zdolną doprowadzić do powstania nowego pożaru, lub powstania pożaru wtórnego.

ZASTĘP - pododdział liczący od trzech do sześciu ratowników, w tym dowódca, wyposażony w pojazd przystosowany do realizacji zadania ratowniczego.

ZMIANA SŁUŻBOWA - zespół ratowników pełniących służbę w układzie zmianowym, podzielonych na sekcje, zastępy i roty.

ZOBOJĘTNIANIE - proces zachodzący przy dodawaniu do nadmiaru kwasu (zasady) takiej ilości zasady (kwasu), że powstająca substancja ma odczyn obojętny (jej pH=7).

ŻAR - 1) materiał palny spalający się bez płomieniwo; 2) faza spalania płomieniowego, w której lotne substancje przestały wydobywać się z materiału palnego (nastąpiło odgazowanie).

Charakterystyczne słownictwo uzywane przez strażaków

aspiryna - aspirant

bosak - strażak przed wypłatą

cieć - dyżurny

drabiniasty - kierowca drabiny

dzięcioł - dyżurny

linoskoczki - ratownicy wysokościowi

Lord viader - strażak w hełmie z przyciemnianą pleksą

matka - zastępca. Dowódcy zmiany

ojciec - Dowódca zmiany

patelmajster - ogniomistrz

sierściuch - młody strażak

skwarek - spalony człowiek

smarowozy - kierowcy

szamboknurki - nurkowie

szef - Dowódca zmiany

szejk - magazynier stacji paliw

wielokropek - Oficer

wódz - Dowódca JRG

Odzież

gajer - mundur wyjściowy

homonto - uzbrojenie osobiste

kapcie - buty ochronne

kondom - ciężkie ubranie ratownictwa chemicznego

koszarówka - ubranie koszarowe

nocnik - hełm

nomex - kufajka, ubranie specjalne

orzech - stary szary hełm

pingwin - kamizelka od ubrania koszarowego

szczurki - buty do munduru (letnie)

uprząż - szelki

Sprzęt

beczka - zbiornik na wodę w samochodzie

dewotka - drabina DW10

dziesiątka - drabina DW10

flaszki - butle z powietrzem

hakówka - drabina hakowa

huligan - urządzenie do wyważania drzwi

hydrant - oaza

kebab - zbieracz oleju

kiszki - węże

łańcuch wodny - wiadro brezentowe

nożyczki - nożyce hydrauliczne

rabbit - urządzenie do wyważania drzwi

ssawniak - wąż ssawny

stacja - krótkofalówka

szlauch - wąż, odcinek

szperacz - reflektor pogorzeliskowy

tempest - wentylator osiowy

trójnik - rozdzielacz

turbojebka - prądownica typu "turbo jet"

wariat - syrena

zaślepka - pokrywa nasady

żabka - pompa pływająca

Samochody

babcia - Star 25

bąbel - GBA 2,4/19 Mercedes z JRG 2

bombowiec - Star 266

dziobak - Star 25

gebelson - średni samochód gasniczy

giecek - ciężki samochód gąsniczy

glizda - cysterna

jelonek - Jelcz

kangur - Star 266

klonkier - GLM 8 Żuk

kwietnik - Star SH18

maniak - M.A.N

maskotka - Renault Mascott

muł - Star 660

pegaz - samochód przeciwgazowy

pepsicola - GBA Star 244

renia - Reanult

technik - samochód ratownictwa technicznego

wodniak - samochód ratownictwa wodnego

Inne

demolka - rozcinanie pojazdu

fajer - pożar

jogurt - (JRG) Jednostka Ratowniczo Gaśnicza

kabriolet - pojazd po rozcięciu dachu.

pisać makulaturę - robić dokumentacje ze zdarzenia.

wpiąć się do rury - zrobić zasilanie z hydrantu

zabawki - uzbrojenie osobiste

Stopnie w PSP

Strażak


Starszy strażak


Sekcyjny


Starszy sekcyjny


Młodszy ogniomistrz


Ogniomistrz


Straszy ogniomistrz


Młodszy aspirant


Aspirant


Starszy aspirant


Aspirant sztabowy


Młodszy kapitan


Kapitan


Starszy kapitan


Młodszy brygadier


Brygadier


Starszy brygadier


Nadbrygadier


Generał brygadier




Stopnie w OSP
Strażak


Starszy strażak


Dowódca roty


Pomocnik dowódcy sekcji


Dowódca sekcji


Pomocnik dowódcy plutonu


Dowódca plutonu


Członek zarządu


Członek komisji rewizyjnej


Zastępca naczelnika


Wiceprezes naczelnik


Przewodniczący komisji rewizyjnej


Prezes

OZNACZENIA POJAZDÓW RATOWNICZYCH

Pierwsza litera oznacza rodzaj pojazdu
G- gaśniczy
S- specjalny

Druga litera oznacza masę
C- ciężki
L- lekki
- średniego się nie oznacza


Kolejne litery oznaczają dodatkowe funkcje pojazdów
B - zbiornik na wodę
A - autopompa (pompa napędzana silnikiem samochodu)
M - motopompa (pompa napędzana własnym silnikiem)
Pr - samochód ze zbiornikiem z proszkiem gaśniczym.
Sn - samochód gaśniczy z instalacją śniegową.
D - drabina (cyfra określa długość w metrach
H - podnośnik hydrauliczny (cyfra określa maksymalną wysokość w metrach)
Rd - ratownictwo drogowe
Rt - ratownictwo techniczne
Rchem - ratownictwo chemiczne
Rekol - ratownictwo ekologiczne
Rw - ratownictwo wodne
Rwys - ratownictwo wysokościowe
Dz - dźwig (cyfra określa udźwig w tonach)
Op - operacyjny
DiŁ - dowodzenia i łączności
W - wężowy (liczba określa łączną długość odcinków w metrach)
San lub Med - sanitarny lub medyczny (ambulans)
P-Gaz - przeciwgazo-dymowy - do przewozu sprzetu ochrony dróg oddechowych
Skw - kwatermistrzowski
SKn - kontenerowy
SRp (SPosz) - samochód specjalistyczne grupy poszukiwawczo ratowniczej
Dodatkowo podaje się jeszcze w przypadku pojazdów gaśniczych ilość wody w zbiorniku, piany i proszku gaśniczego. Tak więc ilość wody podaje się w m3 i oddziela wydajnością pompy w m3 na minutę przy ciśnieniu 8 bar.Zbiornik na pianę posiada zazwyczaj pojemność ok. 10 % zbiornika na wodę Ilość proszku podaje się w kg. Od połowy 2002 roku samochody Państwowej Straży Pożarnej zostały oznakowane numerami operacyjnymi w formacie XXX[z]YY
XXX prefix oznacza jednostkę organizacyjną, z której pochodzi pojazd.
[z] infix to oznaczenie województwa
YY sufix rodzaj pojazdu wg poniżej zamieszczonej listy.

Oznadzenie województwa
A - jednostki centralne
B - podlaskie
C - kujawsko-pomorskie
D - dolnośląskie
E - łódzkie
F - lubuskie
G - pomorskie
K - małopolskie
L - lubelskie
N - warmińsko-mazurskie
O - opolskie
P - wielkopolskie
R - podkarpackie
S - śląskie
T - świętokrzyskie
W - powiat warszawski
M - mazowieckie
Z - zachodnipomorskie